Đánh giá tài chính toàn diện tại Việt Nam từ góc nhìn tài chính cá nhân

Hệ thống tài chính hoạt động tốt có nhiệm vụ cung cấp các sản phẩm tiết kiệm, thanh toán, tín dụng và quản lý rủi ro cá nhân cho khách hàng có nhu cầu. Như vậy hệ thống tài chính toàn diện sẽ cho phép khách hàng tiếp cận các dịch vụ tài chính phù hợp và có khả năng giúp ích cho người nghèo cũng như các nhóm khó khăn khác trong xã hội.

Các nhân tố tác động đến việc tiếp cận dịch vụ tài chính chính thức của cá nhân

Theo kết quả nghiên cứu của Global Findex cho thấy các yếu tố tuổi tác, giới tính, trình độ học vấn và thu nhập đều ảnh hưởng đến việc tiếp cận dịch vụ tài chính chính thức của cá nhân. Trong đó yếu tố thu nhập có tác động đến cả ba tiêu chí:

• Sở hữu tài khoản,
• Sử dụng dịch vụ tiết kiệm
• Vay vốn từ các tổ chức tài chính theo hướng những người nghèo là nhóm người bị hạn chế tiếp cận tài chính toàn diện nhất.

Các yếu tố ảnh hưởng đến tiếp cận dịch vụ tài chính chính thức của cá nhân

1. Tác động từ Yếu tố tuổi tác

Độ tuổi có tác động đến việc sở hữu tài khoản và sử dụng dịch vụ vay vốn của các cá nhân, tuy nhiên yếu tố tuổi tác tồn tại mối quan hệ phi tuyến với biến phụ thuộc và điều này thể hiện rõ qua việc tác động ngược chiều của biến Tuổi và biến Tuổi.

Những người trong nhóm tuổi càng cao thì xác suất cá nhân tiếp cận dịch vụ tài chính cũng tăng. Nhưng khi đạt một độ tuổi nhất định thì xác suất này lại giảm xuống. Như vậy người lớn tuổi sẽ có xu hướng hạn chế tiếp cận dịch vụ tài chính chính thức hơn so với người trẻ tuổi.

Qua đó có thẻ thấy, do ảnh hưởng “tâm lý người già”, người lớn tuổi thường lo lắng và nghi ngại trong việc tìm hiểu cũng như sử dụng dịch vụ tại ngân hàng, đặc biệt là dịch vụ vay vốn bởi các điều kiện, giấy tờ kèm theo.

2. Tác động từ Yếu tố giới tính

Qua bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính nhưng chúng ta có thể thấy nam giới sử dụng ít dịch vụ tiết kiệm từ các tổ chức tài chính hơn so với nữ. Như vậy nếu muốn phát triển hệ thống tài chính toàn diện thì các doanh nghiệp – tổ chức tài chính, ngân hàng nên thực hiện các kế hoạch thu hút nhóm khách hàng nữ đối với các sản phẩm tiết kiệm hiện nay tại tổ chức của mình.

Trình độ học vấn có mối tương quan dương với việc sở hữu tài khoản và sử dụng dịch vụ tiết kiệm với giá trị hệ số hồi quy lớn, Còn số này thống kê ở mức 1% ở cả biến đại học và biến trung học. Điều này cũng đồng nghĩa với trình độ học vấn càng thấp thì khả năng bị loại trừ tài chính của cá nhân sẽ càng cao.

Mức ảnh hưởng theo nhóm thu nhập đến tài chính toàn diện

3. Mức ảnh hưởng theo nhóm thu nhập

Theo đó, đối với tiêu chí sở hữu tài khoản và sử dụng dịch vụ tiết kiệm, cả hai biến đều có tác động cùng chiều. Tuy nhiên giá trị hệ số hồi quy của biến TN_CAO lớn hơn biến TN_TBTHAP, điều này ngụ ý rằng những người có thu nhập cao hơn thì xác suất tiếp cận dịch vụ tài chính sẽ lớn hơn so với những người có thu nhập thấp.

Một điều đáng chú ý khác là tác động ngược chiều của nhóm các biến thu nhập đối với việc sử dụng dịch vụ tín dụng. Đồng thời nhóm thu nhập trung bình thấp có xác suất sử dụng dịch vụ vay vốn của các tổ chức tài chính cao hơn so với nhóm những người giàu nhất.

Các rào cản tiếp cận tài chính của cá nhân

Các lý do chính ngăn cản cá nhân mở một tài khoản tại các tổ chức tài chính xuất phát từ một số nguyên nhân mang tính chủ quan và khách quan:

• Nguyên nhân chủ quan: không có đủ tiền, không có nhu cầu, người thân trong gia đình đã có tài khoản,…
• Nguyên nhân khách quan: Do các yếu tố về đặc điểm, tính chất của hệ thống tài chính.

Các lý do cá nhân không mở tài khoản tại tổ chức tài chính

Qua đó cho thấy lý do chủ yếu ảnh hưởng đến việc sở hữu tài khoản đến từ yếu tố chủ quan. Trong đó có hai rào cản lớn nhất được xác định là bởi cá nhân không có nhu cầu hoặc họ không có đủ tiền để sử dụng dịch vụ tài chính tại một tổ chức chính thức (chiếm gần 60%).

Cả hai lý do này có thể xuất phát từ những kiến thức về các dịch vụ tài chính của người dân còn hạn chế bởi số liệu từ nghiên cứu cho thấy trong số những người không có tài khoản ngân hàng vì 2 lý do trên thì hơn 90% có trình độ từ trung học trở xuống.

Như vậy, nguyên nhân khách quan ngăn cản cá nhân tiếp cận tài chính cho thấy những bất cập của hệ thống tài chính ngân hàng Việt Nam hiện nay như: mạng lưới chi nhánh và phòng giao dịch của ngân hàng phân bố không đều, chi phí dịch vụ còn cao, quy trình mở tài khoản còn phức tạp.

Như vậy chúng ta có thể sử dụng giải pháp tháo gỡ là các ngân hàng thương mại và tổ chức tài khác phải tiếp cận và áp dụng các công nghệ tài chính (Fintech) trong hoạt động của mình nhằm giảm chi phí cũng như mở rộng khả năng tiếp cận nguồn tài chính cho nhiều đối tượng khách hàng.