Cách chúng ta đo lường nền kinh tế che khuất những gì đang thực sự diễn ra

Bằng cách nhìn chính diện vào một bức tranh lớn đang miêu tả về tình hình kinh tế thế giới chúng ta có thể thấy được mình đang bỏ lỡ rất nhiều thứ. Đặc biệt là những thực tế về sự bình đẳng và tạo ra cơ hội để tạo ra sân chơi kinh tế dành cho tất cả mọi người. Đây chính là những góc khuất lớn cần được “khai sáng” của nền kinh tế Việt Nam nói chung và kinh tế thế giới nói riêng.

Các nhà lãnh đạo quản lý, đo lường nền kinh tế bằng cách nào?

Để theo dõi chính xác sự phát triển của nền kinh tế trong nước, các lãnh đạo quản sử dụng các công cụ để xác định mức độ phát triển của nền kinh tế thông qua Mục Tiêu của các doanh nghiệp. Từ những mục tiêu đã được đặt ra, doanh nghiệp sẽ phải hoạch định các chính sách để đưa ra chiến lược phát triển. Và mức độ hoàn thành mục tiêu chính là thước đo sự thành công và tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.

Cựu giám đốc điều hành của General Electric – Jack Welch, đã từng chia sẻ một câu nói rất nổi tiếng: Những gì bạn đo được là những gì bạn nhận được. Nhưng nếu bạn quản lý bằng cách đo sai, nó sẽ trả về kết quả vô cùng thảm hại. Các nhà lãnh đạo quản lý bằng cách đặt ra các mục tiêu, đó chính xác là những gì các nhà hoạch định chính sách làm khi họ chỉ ra tổng sản phẩm quốc nội tăng là thước đo thành công kinh tế.  Có phải chúng ta đang đo lường và khen thưởng cho hành vi cụ thể mà chúng ta muốn không?

Mặc dù tổng sản phẩm quốc nội luôn có những sai sót, nhưng nó từng là thước đo thu được lợi nhuận trên toàn nền kinh tế. Ngày nay, khi các nhà hoạch định chính sách tìm kiếm tổng sản phẩm trong nước như một thước đo thành công của họ, họ không nhìn thấy toàn bộ bức tranh. Nó không còn đủ tốt cho những gì chúng ta cần nó để làm.

Mặc dù tổng sản phẩm quốc nội luôn có những sai sót, nhưng nó từng là thước đo thu được lợi nhuận trên toàn nền kinh tế. Ngày nay, khi các nhà hoạch định chính sách tìm kiếm tổng sản phẩm trong nước như một thước đo thành công của họ, họ không nhìn thấy toàn bộ bức tranh. Nó không còn đủ tốt cho những gì chúng ta cần nó để làm.

Ngoài ra, cũng có một số những vấn đề, khía cạnh khác cũng được xem là khá tốt. Khi một nhà máy thải khói độc hại vào không khí xung quanh, điều này không bị trừ khỏi thu nhập quốc dân, và chúng ta không thể tính được tác động tiêu cực đến phổi của tất cả những người gần đó. Tệ hơn nữa, số tiền được sử dụng để làm sạch không khí – và số tiền được dành để chăm sóc người dân mắc bệnh do ảnh hưởng của môi trường gây ra – được tính là sự gia tăng sản lượng.

Những góc khuất đang thực sự diễn ra….?

Theo Tổng cục Thống kê, kinh tế Việt Nam những năm đầu giải phóng tăng trưởng thấp và thực chất không có phát triển. Nền kinh tế không có tích lũy từ nội bộ vì làm không đủ ăn, thu nhập quốc dân sản xuất chỉ bằng 80 – 90% nhu cầu sử dụng.

Sau quyết định cải cách với nền kinh tế thị trường từ năm 1986, kinh tế dần phục hồi và có những bước phát triển nhất định. Đất nước từ tình trạng không có đủ cơm ăn áo mặc (năm 1988 nước ta phải nhập hơn 450.000 tấn gạo) thì đến năm 1990 đã vươn lên đáp ứng nhu cầu trong nước, có dự trữ và xuất khẩu. Sản lượng lương thực năm 1988 đạt 19,5 triệu tấn (vượt năm 1987 hơn 2 triệu tấn) và năm 1989 đạt 21,4 triệu tấn.

Tuy nhiên, khi nền kinh tế tăng trưởng, mọi người ở mọi cấp độ – giàu, nghèo, trung lưu – đã thấy thu nhập của họ tăng với tốc độ như nhau. Nếu như giai đoạn 1976-1980, bình quân một năm tổng sản phẩm xã hội chỉ tăng 1,4%, thu nhập quốc dân tăng 0,4% thì sau đổi mới, GDP Việt Nam luôn tăng trưởng vượt bậc với 7-8%/năm. Trên thực tế, những người nghèo nhất thấy thu nhập của họ tăng nhanh hơn nhiều so với mức trung bình trong khi những người giàu nhất thấy thu nhập của họ tăng chậm hơn nhiều. Đương nhiên điều này chỉ xét trên mặt bằng chung, tốc độ tăng trưởng cũng tính theo tổng tài sản hiện tại họ có được so với thời điểm bắt đầu đo.

Đương nhiên, khi đưa ra các công cụ đo lường nền kinh tế, cũng sẽ tồn tại những khía cạnh của chính sách bị hạn chế. Họ đã không tính đến tất cả các khía cạnh một thước đo thực sự toàn cảnh của nền kinh tế. Theo định nghĩa, các tài khoản quốc gia chỉ lập bảng giá hàng hóa nhưng bỏ qua những khoản chi phí cá nhân hay tất cả những chi phí dành cho gia đình: khoản tiền hỗ nuôi dạy con cái khi chúng chưa đến tuổi trưởng thành hoặc khoản tiền nuôi bố mẹ khi về già cũng là một góc khuất chưa thể “đo lường” tới được. 

Những gì phân tích của họ cho chúng ta biết là dữ liệu tổng sản phẩm trong nước che khuất. Nhưng để thay đổi được điều này có lẽ cần phải nhờ vào sự hỗ trợ của các cơ quan ban ngành có liên quan. Thay vì ban hành các chính sách chủ yếu mang lại lợi ích cho những người đứng đầu và gọi đó là thành công mỗi quý khi tổng thu nhập quốc dân tăng lên, chúng ta sẽ có một bức tranh đầy đủ hơn về những gì, nếu có bất cứ điều gì, đánh lừa những người còn lại.